I. GENEL BİLGİ
II. PATENT
VERİLEBİLİRLİK KOŞULLARI
III. BULUŞ
SAHİBİ
IV. PATENTİN
MALİ DEĞERİ
V. PATENTİN
VERGİ HUKUKU YÖNÜNDEN DEĞERLEMESİ
VI. TÜRKİYE’DE
UYGULANAN PATENT SİSTEMLERİ
VII. ULUSAL
PATENT BAŞVURUSU
VIII.
BAŞVURUNUN İNCELENMESİ
IX. BAŞVURUNUN
YAYINLANMASI VE ARAŞTIRMA RAPORU
X. PATENT
VERİLMESİ
XI. PATENT
HAKKI
XII. BULUŞ
SAHİBİNİ KORUYAN DAVALAR
XIII. PATENT
HAKKININ KORUNMASI
XIV. FAYDALI MODEL BELGESİ
XV. PATENT BELGELERİNDE TESCİL SONRASI
YAPILABİLECEK İŞLEMLER
I. GENEL BİLGİ
"Buluş” kavramı, patent hukukunun temelini oluşturur.
Buluş, teknoloji alanında bir ürüne veya yönteme iliştin spesifik bir
problemin çözümüdür.
Buluşlar; buluş yapma faaliyetini özendirmek, sanayiye uygulanması ile
teknik, ekonomik ve sosyal ilerlemenin gerçekleştirilmesini sağlamak için
patent veya faydalı model belgesi verilerek korunur.
Patent, sadece sahibine münhasır hak sağlamaz. Ayrıca patentin, ekonomik ve
sosyal gelişmeye katkıda bulunmak, teknoloji transferi sağlayarak yabancı
yatırımları arttırmak, sanayi politikalarının belirlenmesinde etkili olmak,
ülkelerin ekonomik ve siyasi ilişkilerini artırmak gibi işlevleri de vardır.
Buluşların patent ile korunmasının tekel ve bilgi işlevleri vardır.
Patentin buluş sahibine tanıdığı hak, başkalarının patent konusu teknolojiyi
üretme, pazarlama ve satma hakkını kısıtlayan tekel hakkıdır. Bu hak elde
edilirken buluş sahibi buluşu ile ilgili tüm bilgileri koruma talep edilen
ülkedeki kamu kurumuna ayrıntılı olarak bildirir.
Patent ayrıca, önemli bir teşvik aracı da sayılmaktadır. Etkin bir patent
sistemi, yaratıcı yetenekleri buluş yapmaya, iş adamlarını da, yapılan
buluşları sanayiye uygulamak suretiyle değerlendirmeye teşvik eder.
Patentler, tarım dahil tüm sanayi dallarında teknolojik ilerleme getirecek
araştırma ve geliştirme faaliyetinin oluşmasını teşvik eden ve teknik
bilginin yayılmasında birinci derecede rol oynayan etkenlerdir. Patent teşvik
sistemi, sağladığı koruma itibariyle, imalat faaliyetinin genişletilmesinde
fiili ve etkin bir rol üstlenmiştir.
II. PATENT
VERİLEBİLİRLİK KOŞULLARI
Sınai hak tesisine uygun olmayan buluşlara patent verilmez. Bir buluşun
patent verilerek korunabilmesi için aşağıdaki koşulların varlığı gerekir (551
sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname m. 5):
a) Buluşun yeni
olması,
b) Tekniğin bilinen
durumunu aşması,
c) Sanayide
uygulanabilir olması.
III. BULUŞ
SAHİBİ
KHK’de gerçek buluş sahipliği ilkesi benimsenmiştir. Bu ilke uyarınca, patent
isteme hakkı buluş sahibi veya haleflerine aittir (m. 11).
Buluş sahibi gerçek kişidir. Tüzel kişiler buluş sahibi olamaz.
Patent almak için ilk başvuran kişi, aksi sabit oluncaya kadar, patent isteme
hakkının sahibidir (m.11/IV).
Aynı buluş birbirinden bağımsız birden çok kişi tarafından aynı zamanda gerçekleştirilmişse,
patent isteme hakkı, daha önce başvuru yapana aittir (m. 11,43).
Önce başvuranın korunması ilkesinin istisnasını ön kullanım hakkı oluşturur
(KHK m. 77).
IV. PATENTİN
MALİ DEĞERİ
Patentin mali değeri ile anlatılmak
istenen, hak sahibine parayla ölçülebilen yarar sağlamasıdır.
Patentin mali değerini, hak sahibine ait işletmenin objektif ve subjektif
durumu belirler.
Hesaplamada önce objektif, sonra da subjektif durum değerlendirilir.
Söz konusu mali değerin hesaplanmasında çeşitli yöntemler kullanılabilir.
V. PATENTİN
VERGİ HUKUKU YÖNÜNDEN DEĞERLEMESİ
Patent hakkı, maddi olmayan duran varlıklar kapsamına girer.
Gayri maddi duran varlıklar bilançonun aktifinde gösterilir.
Maddi olmayan duran varlıklar, maliyet bedeli ile değerlendirilmekte ve yok
edilmeleri de amortisman yolu ile olmaktadır (VUK m. 296/II).
Türk Ticaret Kanunu’na göre de patent hakları, en fazla maliyet değeri
üzerinden bilançoya geçirilir (m. 460/I, II).
Kaza mercilerinin re’sen biçtikleri değerler de emsal bedeli yerine geçer
(VUK m. 267/IV).
VI. TÜRKİYE’DE
UYGULANAN PATENT SİSTEMLERİ
Uluslararası patent korunması sistemi, 1883 tarihli Paris Antlaşması ve 1970 tarihli
Patent Alanında Uluslararası İşbirliğini Öngören Antlaşma (PCT) hükümleri
üzerine kuruludur.
Bu iki Antlaşma, buluşçuya kendi ülkesinde ve yurt dışında, patent koruması
elde etme olanağı ve kolaylığı sağlamaktadır.
Avrupa Patent Sözleşmesi, Paris Antlaşması’nın 19. maddesi ve Patent
İşbirliği Antlaşması’nın 45. maddesi uyarınca düzenlenen bölgesel bir patent
anlaşmasıdır.
Avrupa Patent Sözleşmesi ile getirilen Avrupa Patent Sistemi; Avrupa Patent
Sözleşmesi’ne üye ülkeler için ortak bir hukuk sistemi öngörmekte ve
buluşlara patent verilerek korunması amacıyla oluşturulmaktadır.
Türkiye, Avrupa Patent Sözleşmesi’ne 4054 sayılı kanunla katılmıştır.
Böylece ülkemizde patent koruması yürürlükteki iki sistemle sağlanmaktadır.
Bunlar; Ulusal Patent Sistemi ve Avrupa Patent Sistemi’dir.
VII. ULUSAL
PATENT BAŞVURUSU
Buluşlara patent verilebilmesi için, ilgili yönetmelikte şekil ve kapsamı
belirlenen ve aşağıda belirtilen unsurlar ile başvuruda bulunmak şarttır (KHK
m. 42):
a) Başvuru
dilekçesi,
b) Buluş konusunu
açıklayan tarifname,
c) Patentle
korunması istenilen buluşun unsur veya unsurlarını kapsayan istem veya istemler,
d) Tarifnamede,
istem veya istemlerde atıf yapılan resimler,
e) Özet,
f) Başvuru
ücretinin ödendiğini gösterir belge.
Patent başvurusu, sadece bir tek buluşu ve genel nitelikte bir ana buluş
fikri etrafında gerçekleştirilmiş olan ve birbirine bu ana buluş fikri ile
bağlı birden çok buluşu içerir (KHK m. 45). Buluşun bütünlüğü istemler
incelenerek sağlanır.
Türk Patent Enstitüsü patent başvurusunu aldığında, tarihi, saati ve dakikayı
kendisi yazarak, başvuru anını kesinleştirir.
VIII.
BAŞVURUNUN İNCELENMESİ
İlk inceleme belgelerin tamam olup olmadığı ve şekle uygunluk yönünden
yapılır.
Türk Patent Enstitüsü, KHK’nin 43. madde şartlarının yerine getirilmediğini
veya başvuru ücretinin yedi gün içinde ödenmediğini veya İngilizce, Fransızca
veya Almanca dillerden biri ile verilen, tarifname ve istem veya istemlerin
Türkçe çevirilerinin bir ay içinde verilmediğini tespit ederse, başvuruyu
geri çevirir ve geri çevirme kararını ilgilisine bildirir (KHK m. 53).
Şekle uygunluk yönünden inceleme, başvurusu yapılan buluşun
patentlendirilemeyecek konulara ait olup olmadığının ve sanayiye uygulanır
nitelik taşıyıp taşımadığının araştırılmasıdır. Buluş bu niteliklerden
yoksunsa inceleme işlemi durdurulur.
Başvuru sahibi üç ay içinde bu karara karşı itiraz edebilir.
Başvuru konusunun patent ile korunabilir bir buluş olmadığı kararına itiraz
Türk Patent Enstitüsü tarafından geri çevrilirse, başvuru reddedilmiş
sayılır.
İnceleme sonunda başvuru tamam ise, tekniğin bilinen durumu ile ilgili
araştırma yapılması istenmemişse, bunun istenmesi başvuru sahibine bildirilir
(m. 54).
IX. BAŞVURUNUN
YAYINLANMASI VE ARAŞTIRMA RAPORU
Başvuru tarihi veya rüçhan hakkı talep edilmişse rüçhan tarihinden itibaren
on sekiz aylık sürenin dolması ile, başvuru, Yönetmelik hükümlerine göre
yayınlanarak toplumun incelemesine açılır.
Başvuru sahibince, tekniğin bilinen durumu hakkında bir rapor hazırlanması,
başvuru tarihinden itibaren on beş ay içinde istenir.
Türk Patent Enstitüsü veya uluslararası niteliğe haiz araştırma kuruluşlarınca
düzenlenen rapor, başvuru sahibine tebliğinden itibaren üç aylık sürenin
dolmasından sonra yayınlanır.
Başvuru sahibi anılan süre içinde incelemeli veya incelemesiz patent
verilmesi sistemlerinden birini tercih etmek zorundadır.
X. PATENT VERİLMESİ
Başvuru sahibi incelemesiz patent verilmesi veya incelemeli patent verilmesi
sistemlerinden birini tercih edebilir.
Her iki sistemde, başvuru ile başvurunun incelenmesinde bir farklılık yoktur.
İncelemesiz patent verilmesi sisteminde, Türk Patent Enstitüsü üçüncü
kişilerin ve başvuru sahibinin görüş ve cevaplarını aldıktan sonra, yenilik
incelemesini yaptırmadan yedi yıllık süre için, başvuru sahibine patent
verilir.
İncelemeli patent verilmesi sisteminde ise, Enstitü, hiçbir itirazın
yapılmadığını ve patent verilmesine ilişkin şartları engelleyen bir durumun
olmadığını inceleme sonucunda tespit ederse, patentin verilmesine karar verir
ve kararı başvuru sahibine tebliğ eder. Ancak, incelemenin sonucu olumsuz
olursa, patent sistemi reddedilir.
İncelenerek verilen patentin süresi yirmi yıldır.
XI. PATENT
HAKKI
Patent hakkı, sahibine kullanma ve patentin başkası tarafından izinsiz
kullanılmasını önleme yetkisini verir.
Patentin kullanılması, konusu olan buluşun sanayi ve ticarete uygulanmasıdır.
Patent başvurusu ve patent, sahibine hukuki koruma sağlar.
Patent hakkı, sürenin dolmasıyla sona erer.
Patent sahibinin izni ile bir defa ticaret alanına çıkan malların el
değiştirmeleri serbesttir (patentten doğan hakkın tüketilmesi). Hakkın
tüketilmesi ilkesi ülkesel etki yapar.
Bir patentin kullanılması, kanuna, genel ahlaka, kamu düzenine ve genel
sağlığa aykırı olamaz.
XII. BULUŞ
SAHİBİNİ KORUYAN DAVALAR
Gerçek buluş sahibi veya halefi, sahte buluş sahibine karşı mahkemeden
aşağıdaki istemlerde bulunabilir:
a) Patent isteme hakkının gasp
edilmesi nedeniyle istihkak davası.
Gerçek buluş sahibi belirlenmişse veya tarafların gerçek buluş sahibi
olmadığı belirlenmiş ve gerçek buluş sahibi üçüncü kişinin de bir müdahalesi
olmamışsa, patent isteme hakkının gasp edilmesi nedeniyle istihkak davası
açılabilir.
b) Patentin gasp
edilmesi nedeniyle istihkak davası.
Gerçek buluş sahibi, haksız başvuru sahibine patent verilmişse, patentin
kendisine devredilmesini dava yoluyla talep edebilir.
XIII. PATENT
HAKKININ KORUNMASI
Buluşun ne olduğu, hangi teknik soruna çözüm getirdiği, patente tecavüz
edildiğinde ortaya çıkar.
Patent hakları tecavüze uğrayan hak sahibi özel düzenlemelerden ve genel
olarak da Türk Ticaret Kanunu’nun haksız rekabeti düzenleyen hükümlerinden
yararlanır (551 sayılı KHK; TTK m. 56 vd.).
Patent hakkının korunması, hem hukuk davaları hem de ceza davaları yolu ile
sağlanır.
A) Hukuk davaları
Patentten doğan hakkı tecavüze uğrayan patent sahibi, mahkemeden, aşağıdaki
taleplerde bulunabilir:
1. Tecavüzün
önlenmesi davası
2. Tecavüzün
durdurulması davası
3. Tecavüzün
giderilmesi davası
4. Tecavüzün
tespiti davası
5. Tazminat
davaları
a) Maddi tazminat
davası
b) Manevi tazminat
davası
c) İtibar tazminatı
davası
6. El koyma
7. Ürünler ve
araçlar üzerinde mülkiyet hakkı tanınması
8. Şekil değiştirme
ve imha
9. Mahkeme
kararının ilgililere tebliği, kamuya ilan yoluyla duyurulması ve hükmün ilanı
10. İhtiyati
tedbirler.
B) Ceza davaları
KHK hükümlerine uygun olarak tescil edilen patent hakkına tecavüz sayılan
fiilleri işleyenler hakkında ceza yaptırımlar uygulanır (m. 73/A).
Bu cezalar, suçun faili ve fiilin niteliğine göre;
1. 1 yıldan 4 yıla
kadar hapis cezası,
2. 3.650,- YTL’den
16.648,- YTL’ye kadar para cezası,
3. İşyerlerinin 1
yıldan az olmamak süreyle kapatılması,
4. Suçu işleyenin 1
yıldan az olmamak üzere ticaretten men edilmesidir.
XIV. FAYDALI
MODEL BELGESİ
Mutlak yenilik ve sanayiye uygulanabilir olma niteliklerine sahip buluşlar,
faydalı model belgesi verilerek korunur (KHKm. 154).
Ancak, buluş konusu olmamalarına rağmen ve patent ile korunan usuller ve bu
usuller sonucunda elde edilen ürünler ile kimyasal maddeler için faydalı
model belgesi verilerek koruma kapsamına alınamazlar.
Buluşlara faydalı model belgesi ile koruma verilmesinin nedeni, başvuru
sahiplerine, ekonomik, kısa sürede ve kolay elde edilebilir koruma
sağlamasıdır.
Faydalı model belgesi başvurusu KHK’nin 42. maddesinde sayılan belgelerle
Türk Patent Enstitüsü tarafından incelenir.
İnceleme sonucunda, korumaya engel olacak bir eksiğin bulunmadığına veya
mevcut eksikliğin giderildiğine karar verildiği takdirde, Enstitü tarafından
ilgili bültende yayınlanır.
Başvurunun yayınlanmasından itibaren üç ay içinde, hukuki yararı olan herkes
başvuruya yazılı olarak itiraz edebilir.
Başvuru sahibi tarafından itirazlara karşı görüş bildirildikten veya gerekli
değişiklikler yapıldıktan veya başvuru sahibi tarafından itirazlara cevap
vermesi için tanınan süre dolduktan sonra, Enstitü, üçüncü kişilere yapılan
itirazları dikkate almaksızın faydalı model belgesi verilmesi hakkında karar
verir.
Patent sahibine tanınan koruma, faydalı model belgesi sahibine de aynen
tanınmıştır.
Faydalı model belgesi, başvuru tarihinden itibaren on yıllık süre için
verilir. |