Patent

PATENT HUKUKU

 

 

I. GENEL BİLGİ

II. PATENT VERİLEBİLİRLİK KOŞULLARI

III. BULUŞ SAHİBİ

IV. PATENTİN MALİ DEĞERİ

V. PATENTİN VERGİ HUKUKU YÖNÜNDEN DEĞERLEMESİ

VI. TÜRKİYE’DE UYGULANAN PATENT SİSTEMLERİ

VII. ULUSAL PATENT BAŞVURUSU

VIII. BAŞVURUNUN İNCELENMESİ

IX. BAŞVURUNUN YAYINLANMASI VE ARAŞTIRMA RAPORU

X. PATENT VERİLMESİ

XI. PATENT HAKKI

XII. BULUŞ SAHİBİNİ KORUYAN DAVALAR

XIII. PATENT HAKKININ KORUNMASI
XIV. FAYDALI MODEL BELGESİ

XV.  PATENT BELGELERİNDE TESCİL SONRASI YAPILABİLECEK İŞLEMLER

 

 

I. GENEL BİLGİ
"Buluş” kavramı, patent hukukunun temelini oluşturur.
Buluş, teknoloji alanında bir ürüne veya yönteme iliştin spesifik bir problemin çözümüdür.
Buluşlar; buluş yapma faaliyetini özendirmek, sanayiye uygulanması ile teknik, ekonomik ve sosyal ilerlemenin gerçekleştirilmesini sağlamak için patent veya faydalı model belgesi verilerek korunur.
Patent, sadece sahibine münhasır hak sağlamaz. Ayrıca patentin, ekonomik ve sosyal gelişmeye katkıda bulunmak, teknoloji transferi sağlayarak yabancı yatırımları arttırmak, sanayi politikalarının belirlenmesinde etkili olmak, ülkelerin ekonomik ve siyasi ilişkilerini artırmak gibi işlevleri de vardır.
Buluşların patent ile korunmasının tekel ve bilgi işlevleri vardır.
Patentin buluş sahibine tanıdığı hak, başkalarının patent konusu teknolojiyi üretme, pazarlama ve satma hakkını kısıtlayan tekel hakkıdır. Bu hak elde edilirken buluş sahibi buluşu ile ilgili tüm bilgileri koruma talep edilen ülkedeki kamu kurumuna ayrıntılı olarak bildirir.
Patent ayrıca, önemli bir teşvik aracı da sayılmaktadır. Etkin bir patent sistemi, yaratıcı yetenekleri buluş yapmaya, iş adamlarını da, yapılan buluşları sanayiye uygulamak suretiyle değerlendirmeye teşvik eder. Patentler, tarım dahil tüm sanayi dallarında teknolojik ilerleme getirecek araştırma ve geliştirme faaliyetinin oluşmasını teşvik eden ve teknik bilginin yayılmasında birinci derecede rol oynayan etkenlerdir. Patent teşvik sistemi, sağladığı koruma itibariyle, imalat faaliyetinin genişletilmesinde fiili ve etkin bir rol üstlenmiştir.

II. PATENT VERİLEBİLİRLİK KOŞULLARI
Sınai hak tesisine uygun olmayan buluşlara patent verilmez. Bir buluşun patent verilerek korunabilmesi için aşağıdaki koşulların varlığı gerekir (551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname m. 5):
a) Buluşun yeni olması,
b) Tekniğin bilinen durumunu aşması,
c) Sanayide uygulanabilir olması.

III. BULUŞ SAHİBİ
KHK’de gerçek buluş sahipliği ilkesi benimsenmiştir. Bu ilke uyarınca, patent isteme hakkı buluş sahibi veya haleflerine aittir (m. 11).
Buluş sahibi gerçek kişidir. Tüzel kişiler buluş sahibi olamaz.
Patent almak için ilk başvuran kişi, aksi sabit oluncaya kadar, patent isteme hakkının sahibidir (m.11/IV).
Aynı buluş birbirinden bağımsız birden çok kişi tarafından aynı zamanda gerçekleştirilmişse, patent isteme hakkı, daha önce başvuru yapana aittir (m. 11,43).
Önce başvuranın korunması ilkesinin istisnasını ön kullanım hakkı oluşturur (KHK m. 77).

IV. PATENTİN MALİ DEĞERİ
 Patentin mali değeri ile anlatılmak istenen, hak sahibine parayla ölçülebilen yarar sağlamasıdır.
Patentin mali değerini, hak sahibine ait işletmenin objektif ve subjektif durumu belirler.
Hesaplamada önce objektif, sonra da subjektif durum değerlendirilir.
Söz konusu mali değerin hesaplanmasında çeşitli yöntemler kullanılabilir.

V. PATENTİN VERGİ HUKUKU YÖNÜNDEN DEĞERLEMESİ
Patent hakkı, maddi olmayan duran varlıklar kapsamına girer.
Gayri maddi duran varlıklar bilançonun aktifinde gösterilir.
Maddi olmayan duran varlıklar, maliyet bedeli ile değerlendirilmekte ve yok edilmeleri de amortisman yolu ile olmaktadır (VUK m. 296/II).
Türk Ticaret Kanunu’na göre de patent hakları, en fazla maliyet değeri üzerinden bilançoya geçirilir (m. 460/I, II).
Kaza mercilerinin re’sen biçtikleri değerler de emsal bedeli yerine geçer (VUK m. 267/IV).

VI. TÜRKİYE’DE UYGULANAN PATENT SİSTEMLERİ
Uluslararası patent korunması sistemi, 1883 tarihli Paris Antlaşması ve 1970 tarihli Patent Alanında Uluslararası İşbirliğini Öngören Antlaşma (PCT) hükümleri üzerine kuruludur.
Bu iki Antlaşma, buluşçuya kendi ülkesinde ve yurt dışında, patent koruması elde etme olanağı ve kolaylığı sağlamaktadır.
Avrupa Patent Sözleşmesi, Paris Antlaşması’nın 19. maddesi ve Patent İşbirliği Antlaşması’nın 45. maddesi uyarınca düzenlenen bölgesel bir patent anlaşmasıdır.
Avrupa Patent Sözleşmesi ile getirilen Avrupa Patent Sistemi; Avrupa Patent Sözleşmesi’ne üye ülkeler için ortak bir hukuk sistemi öngörmekte ve buluşlara patent verilerek korunması amacıyla oluşturulmaktadır.
Türkiye, Avrupa Patent Sözleşmesi’ne 4054 sayılı kanunla katılmıştır.
Böylece ülkemizde patent koruması yürürlükteki iki sistemle sağlanmaktadır. Bunlar; Ulusal Patent Sistemi ve Avrupa Patent Sistemi’dir.

VII. ULUSAL PATENT BAŞVURUSU
Buluşlara patent verilebilmesi için, ilgili yönetmelikte şekil ve kapsamı belirlenen ve aşağıda belirtilen unsurlar ile başvuruda bulunmak şarttır (KHK m. 42):
a) Başvuru dilekçesi,
b) Buluş konusunu açıklayan tarifname,
c) Patentle korunması istenilen buluşun unsur veya unsurlarını kapsayan istem veya istemler,
d) Tarifnamede, istem veya istemlerde atıf yapılan resimler,
e) Özet,
f) Başvuru ücretinin ödendiğini gösterir belge.
Patent başvurusu, sadece bir tek buluşu ve genel nitelikte bir ana buluş fikri etrafında gerçekleştirilmiş olan ve birbirine bu ana buluş fikri ile bağlı birden çok buluşu içerir (KHK m. 45). Buluşun bütünlüğü istemler incelenerek sağlanır.
Türk Patent Enstitüsü patent başvurusunu aldığında, tarihi, saati ve dakikayı kendisi yazarak, başvuru anını kesinleştirir.

VIII. BAŞVURUNUN İNCELENMESİ
İlk inceleme belgelerin tamam olup olmadığı ve şekle uygunluk yönünden yapılır.
Türk Patent Enstitüsü, KHK’nin 43. madde şartlarının yerine getirilmediğini veya başvuru ücretinin yedi gün içinde ödenmediğini veya İngilizce, Fransızca veya Almanca dillerden biri ile verilen, tarifname ve istem veya istemlerin Türkçe çevirilerinin bir ay içinde verilmediğini tespit ederse, başvuruyu geri çevirir ve geri çevirme kararını ilgilisine bildirir (KHK m. 53).
Şekle uygunluk yönünden inceleme, başvurusu yapılan buluşun patentlendirilemeyecek konulara ait olup olmadığının ve sanayiye uygulanır nitelik taşıyıp taşımadığının araştırılmasıdır. Buluş bu niteliklerden yoksunsa inceleme işlemi durdurulur.
Başvuru sahibi üç ay içinde bu karara karşı itiraz edebilir.
Başvuru konusunun patent ile korunabilir bir buluş olmadığı kararına itiraz Türk Patent Enstitüsü tarafından geri çevrilirse, başvuru reddedilmiş sayılır.
İnceleme sonunda başvuru tamam ise, tekniğin bilinen durumu ile ilgili araştırma yapılması istenmemişse, bunun istenmesi başvuru sahibine bildirilir (m. 54).

IX. BAŞVURUNUN YAYINLANMASI VE ARAŞTIRMA RAPORU
Başvuru tarihi veya rüçhan hakkı talep edilmişse rüçhan tarihinden itibaren on sekiz aylık sürenin dolması ile, başvuru, Yönetmelik hükümlerine göre yayınlanarak toplumun incelemesine açılır.
Başvuru sahibince, tekniğin bilinen durumu hakkında bir rapor hazırlanması, başvuru tarihinden itibaren on beş ay içinde istenir.
Türk Patent Enstitüsü veya uluslararası niteliğe haiz araştırma kuruluşlarınca düzenlenen rapor, başvuru sahibine tebliğinden itibaren üç aylık sürenin dolmasından sonra yayınlanır.
Başvuru sahibi anılan süre içinde incelemeli veya incelemesiz patent verilmesi sistemlerinden birini tercih etmek zorundadır.

X. PATENT VERİLMESİ
Başvuru sahibi incelemesiz patent verilmesi veya incelemeli patent verilmesi sistemlerinden birini tercih edebilir.
Her iki sistemde, başvuru ile başvurunun incelenmesinde bir farklılık yoktur. İncelemesiz patent verilmesi sisteminde, Türk Patent Enstitüsü üçüncü kişilerin ve başvuru sahibinin görüş ve cevaplarını aldıktan sonra, yenilik incelemesini yaptırmadan yedi yıllık süre için, başvuru sahibine patent verilir.
İncelemeli patent verilmesi sisteminde ise, Enstitü, hiçbir itirazın yapılmadığını ve patent verilmesine ilişkin şartları engelleyen bir durumun olmadığını inceleme sonucunda tespit ederse, patentin verilmesine karar verir ve kararı başvuru sahibine tebliğ eder. Ancak, incelemenin sonucu olumsuz olursa, patent sistemi reddedilir.
İncelenerek verilen patentin süresi yirmi yıldır.

XI. PATENT HAKKI
Patent hakkı, sahibine kullanma ve patentin başkası tarafından izinsiz kullanılmasını önleme yetkisini verir.
Patentin kullanılması, konusu olan buluşun sanayi ve ticarete uygulanmasıdır.
Patent başvurusu ve patent, sahibine hukuki koruma sağlar.
Patent hakkı, sürenin dolmasıyla sona erer.
Patent sahibinin izni ile bir defa ticaret alanına çıkan malların el değiştirmeleri serbesttir (patentten doğan hakkın tüketilmesi). Hakkın tüketilmesi ilkesi ülkesel etki yapar.
Bir patentin kullanılması, kanuna, genel ahlaka, kamu düzenine ve genel sağlığa aykırı olamaz.

XII. BULUŞ SAHİBİNİ KORUYAN DAVALAR
Gerçek buluş sahibi veya halefi, sahte buluş sahibine karşı mahkemeden aşağıdaki istemlerde bulunabilir:

a) Patent isteme hakkının gasp edilmesi nedeniyle istihkak davası.
Gerçek buluş sahibi belirlenmişse veya tarafların gerçek buluş sahibi olmadığı belirlenmiş ve gerçek buluş sahibi üçüncü kişinin de bir müdahalesi olmamışsa, patent isteme hakkının gasp edilmesi nedeniyle istihkak davası açılabilir.
b) Patentin gasp edilmesi nedeniyle istihkak davası.
Gerçek buluş sahibi, haksız başvuru sahibine patent verilmişse, patentin kendisine devredilmesini dava yoluyla talep edebilir.

XIII. PATENT HAKKININ KORUNMASI
Buluşun ne olduğu, hangi teknik soruna çözüm getirdiği, patente tecavüz edildiğinde ortaya çıkar.
Patent hakları tecavüze uğrayan hak sahibi özel düzenlemelerden ve genel olarak da Türk Ticaret Kanunu’nun haksız rekabeti düzenleyen hükümlerinden yararlanır (551 sayılı KHK; TTK m. 56 vd.).
Patent hakkının korunması, hem hukuk davaları hem de ceza davaları yolu ile sağlanır.
A) Hukuk davaları
Patentten doğan hakkı tecavüze uğrayan patent sahibi, mahkemeden, aşağıdaki taleplerde bulunabilir:
1. Tecavüzün önlenmesi davası
2. Tecavüzün durdurulması davası
3. Tecavüzün giderilmesi davası
4. Tecavüzün tespiti davası
5. Tazminat davaları
a) Maddi tazminat davası
b) Manevi tazminat davası
c) İtibar tazminatı davası
6. El koyma
7. Ürünler ve araçlar üzerinde mülkiyet hakkı tanınması
8. Şekil değiştirme ve imha
9. Mahkeme kararının ilgililere tebliği, kamuya ilan yoluyla duyurulması ve hükmün ilanı
10. İhtiyati tedbirler.
B) Ceza davaları
KHK hükümlerine uygun olarak tescil edilen patent hakkına tecavüz sayılan fiilleri işleyenler hakkında ceza yaptırımlar uygulanır (m. 73/A).
Bu cezalar, suçun faili ve fiilin niteliğine göre;
1. 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası,
2. 3.650,- YTL’den 16.648,- YTL’ye kadar para cezası,
3. İşyerlerinin 1 yıldan az olmamak süreyle kapatılması,
4. Suçu işleyenin 1 yıldan az olmamak üzere ticaretten men edilmesidir.

XIV. FAYDALI MODEL BELGESİ
Mutlak yenilik ve sanayiye uygulanabilir olma niteliklerine sahip buluşlar, faydalı model belgesi verilerek korunur (KHKm. 154).
Ancak, buluş konusu olmamalarına rağmen ve patent ile korunan usuller ve bu usuller sonucunda elde edilen ürünler ile kimyasal maddeler için faydalı model belgesi verilerek koruma kapsamına alınamazlar.
Buluşlara faydalı model belgesi ile koruma verilmesinin nedeni, başvuru sahiplerine, ekonomik, kısa sürede ve kolay elde edilebilir koruma sağlamasıdır.
Faydalı model belgesi başvurusu KHK’nin 42. maddesinde sayılan belgelerle Türk Patent Enstitüsü tarafından incelenir.
İnceleme sonucunda, korumaya engel olacak bir eksiğin bulunmadığına veya mevcut eksikliğin giderildiğine karar verildiği takdirde, Enstitü tarafından ilgili bültende yayınlanır.
Başvurunun yayınlanmasından itibaren üç ay içinde, hukuki yararı olan herkes başvuruya yazılı olarak itiraz edebilir.
Başvuru sahibi tarafından itirazlara karşı görüş bildirildikten veya gerekli değişiklikler yapıldıktan veya başvuru sahibi tarafından itirazlara cevap vermesi için tanınan süre dolduktan sonra, Enstitü, üçüncü kişilere yapılan itirazları dikkate almaksızın faydalı model belgesi verilmesi hakkında karar verir.
Patent sahibine tanınan koruma, faydalı model belgesi sahibine de aynen tanınmıştır.
Faydalı model belgesi, başvuru tarihinden itibaren on yıllık süre için verilir.

 

XV.  PATENT BELGELERİNDE TESCİL SONRASI YAPILABİLECEK İŞLEMLER

§         Belgenin başkasına devri

§         Suret çıkartılması

§         Adres değişikliği

§         Ünvan Değişikliği

§         Nevi Değişikliği

§         Lisans işlemi

§         Veraset yoluyla intikal

Patent tescili ile ilgili sormak istediklerinizi lütfen çekinmeden bize iletiniz. T.C. Türk Patent Enstitüsü Patent Vekillerimiz memnuniyetle yardımcı olacaklardır.

                                                                                              Kaynak : ACAR PATENT